فهرست مطالب

طبقه بندی ماشینهای الکتریکی .......................................................................1

مولد ساده جریام مستقیم ...............................................................................2

چگونگی تغییر پلاریته ولتاژالقایی درمولد ساده .....................................................4

چگونگی تغییر دامننه ولتاژ درمولد ساده ..............................................................4

موتور ساده جریام مستقیم ...............................................................................4

تغییر جهت گردش درموتور ساده جریان مستقیم ...................................................5

ساختمان ماشینهای جریان مستقیم ..................................................................5

سیم پیچی آرمیچرماشینهای جریان مستقیم .......................................................7

پدیده کموتاسیون ...........................................................................................8

رابطه نیرومحرکه القایی درماشینهای جریان مستقیم واقعی ...................................8

موتورهای جریان متناوب سنکرون .......................................................................9

معرفی چند دستگاه برای کنترل سرعت موتورهای جریان متناوب ...........................10

مشخصات فنی ومعرفی قابلیتهای دستگاههای PSMC- RM .................................10

درایوها چه کاری انجام می دهند؟ ....................................................................11

کنترل کننده های دورموتور ..............................................................................11

تنظیم دور موتورهای آسنکرون .........................................................................12

روشهای مختلف راه اندازی موتورهای آسنکرون  .................................................13

پیدا کردن سرسیم های موتورآسنکرونUVW- X YZ .............................................15

تعیین آرایش کلافها درشیار .............................................................................15

اشتباه درسرسیم ها .....................................................................................16

روتور سیم پیچی شده ...................................................................................16

مزایای موتور آسنکرون باروتورسیم پیچی شده ...................................................17

موارد استفاده وکاربرد موتورهای آسنکرون با روتور سیم پیچی شده .......................17

مزایای موتورآسنکرون باروتور قفسه ای .............................................................17

معایب موتور آسنکرون باروتور قفسه ای ............................................................18

موارداستفاده وکاربرد موتورهای آسنکرون...........................................................18

موتورهای آسنکرون........................................................................................19

طبقه بندی ماشینهای الکتریکی

                                            
ماشینهای الکتریکی به دو طریق دسته بندی می شوند:                      
1- از نظر نوع جریان الکتریکی                                      :
الف- ماشینهای الکتریکی جریان مستقیم                                   . 
ب- ماشینهای الکتریکی جریان متناوب                      .

 
2- از نظر نوع تبدیل انرژی                       :
الف- مولدهای الکتریکی که انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل می کنند
ب- موتورهای الکتریکی که انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می کنند
به طور کلی ماشینهای الکتریکی جزء وسایل تبدیل انرژی غیر خطی هستند یعنی هر تغییر در

ورودی همیشه به یک نسبت در خروجی ظاهر نمی شود.

 مولدساده جریان مستقیم                                                 
یک مولد ساده جریان مستقیم از چهار قسمت اصلی زیر تشکیل شده است:
1- قطبهای مغناطیسی: که وظیفه ایجاد میدان مغناطیسی مولد را بعهده دارد و می تواند بصورت آهنربای دائم و یا آهنربای الکتریکی باشد                           .
2- هادیها: برای ایجاد ولتاژ القایی به کار گرفته میشود                         .
3- کموتاتور: در ساده ترین حالت از دو نیم استوانه مسی که توسط میکا نسبت به یکدیگر عایق شده اند تشکیل می گردد، وظیفه یک

طرفه کردن ولتاژ و جریان القایی را در خارج از مولد بعهده دارد.                                   
4- جاروبک: جهت انتقال جریان الکتریکی از هادیها به مصرف کننده استفاده میشود شکل زیر مولد ساده جریان مستقیم را نشان میدهد.                               

طرز کار مولد ساده جریان مستقیم: با حرکت هادیها در فضای ما بین قطبها باعث میشود میدان مغناطیسی توسط هادیها قطع میشود بدین ترتیب

مطابق پدیده القاء در هادیها ولتاژ القاء میشود.ابتدا و انتهای هر کلاف به یک نیم استوانه مسی یا یک تیغه کوموتاتور وصل میشود روی تیغه های کوموتاتور

دو عدد جاروبک بطور ثابت قرار داشته و با حرکت هادیها تیغه های کموتاتور زیر جاروبک می لغزند، بدین ترتیب در ژنراتورهای جریان مستقیم از طریق

کوموتاتور ولتاژ القاء شده طوری به جاروبکها منتقل می شود که همیشه یکی از جاروبکها دارای پلاریته مثبت و دیگری دارای پلاریته منفی است. شکل

موج ولتاژ القاء شده در این مولد ساده بصورت زیر می باشد.                                                                

برای افزایش سطح ولتاژ القاء شده و بهبود یکسوسازی بمنظور داشتن ولتاژ با دامنه ثابت باید تعداد کلافها را افزایش داد و کلافها را به کمک تیغه های کوموتاتور سری کنیم.                                                     
چگونگی تغییر پلاریته ولتاژ القایی در مولد ساده                                 :
در مولد جریان مستقیم تغییر پلاریته ولتاژ خروجی عملاٌ در صورت ایجاد یکی از دو حالت زیر ممکن می شود:                                               
1- جهت چرخش آرمیچر عوض شود                                       .
2- جهت جریان در سیم پیچ قطبها تغییر کند در صورتیکه قطبها از نوع مغناطیس دائم نباشد .

چگونگی تغییر دامنه ولتاژ القایی در مولد ساده                                  :
برای افزایش دامنه ولتاژ القا شده دو روش ممکن است:                             
1- افزایش سرعت چرخش آرمیچر که باعث افزایش ولتاژ بصورت خطی می شود

2- افزایش جریان تحریک که باعث افزایش ولتاژ مولد بصورت غیر خطی می شود

موتور ساده جریان مستقیم 

موتور ساده از نظر ساختمانی مانند مولد ساده جریان مستقیم می باشد فقط نحوه کار آن با مولد ساده جریان مستقیم تفاوت دارد. در موتور ساده هادیها از طریق کوموتاتور

و جاروبکها به یک منبع جریان مستقیم متصل می شود در اینصورت جریانی از هادیها عبور کرده و در نتیجه مطابق نیروی لورنس به هادیها نیروی وارد میشود و آنها به حرکت در می آید.                                      
نحوه ایجاد نیرو و گشتاور در موتور ساده: در صورتیکه از یک کلاف تک حلقه که بین قطبهای یک مغناطیس قرار دارد جریان الکتریکی عبور کند مطابق شکل به بازوی سمت راست

نیروی به سمت بالا و به بازوی سمت چپ نیروی بسمت پایین وارد می شود با وارد شدن دو نیروی مختلف الجهت به دو طرف کلاف طبیعی است که کلاف حول محورش

شروع به دوران خواهد نمود یعنی وارد آمدن زوج نیرو موجب ایجاد گشتاور لازم شده است.                                                    
در این موتور ساده اگر صفحه کلاف عمود بر خطوط میدان مغناطیسی قرار گیرد به آن گشتاوری وارد نمیشود در ضمن که گشتاور وارد شده نیز دامنه یکنواخت ندارد برای

رفع شدن این معایب می بایست تعداد کلافها و تیغه های کوموتاتور را افزایش داد کلافها در زاویه های مختلف قرار می گیرد و با هم توسط تیغه های کوموتاتور سری می شود.                                                      
تغییر جهت گردش در موتور ساده DC:

تغییر جهت گردش موتور ساده به دو روش زیر ممکن است:                                           
1- تغییر جهت جریان در کلاف که با تغییر پلاریته ولتاژ منبع از خارج موتور میسر است
2- تغییر قطبهای مغناطیسی که با تغییر جهت جریان در سیم پیچی تحریک ممکن است.

ساختمان ماشینهای جریان مستقیم                                          
اجزاء تشکیل دهنده ماشینهای جریان مستقیم را میتوان به صورت زیر دسته بندی کرد:
1- قسمت ساکن شامل قطبها و بدنه                                
2- قسمت گردان (آرمیچر)                                     
3- مجموعه جاروبک و جاروبک نگهدارها                                      
هر کدام از قسمتهای فوق بطور خلاصه توضیح داده می شود                  .

1- اجزاء ساکن ماشینهای جریان مستقیم: قسمتهای ساکن جریان مستقیم شامل اجزاء زیر هستند:                              
الف- قطبهای اصلی                                                             
ب- قطبهای کمکی                                
ج- بدنه                                  
- قطبهای اصلی: وظیفه این قسمت تامین میدان مغناطیسی مورد نیاز ماشین است. قطبهای اصلی خود شامل قسمتهای زیر می باشد:        
- هسته قطب: از ورقهای فولاد الکتریکی به ضخامت حدود 5/0 تا 65/0 میلی متر با خاصیت مغناطیسی قابل قبول تشکیل می شود .                                     
- کفشک قطب: شکل قطب به نحوی است که سطح مقطع کوچکتر برای سیم پیچ اختصاص داده می شود و قسمت بزرگتر که کفشک قطبی نام دارد سبب شکل دادن

میدان مغناطیسی و سهولت هدایت فوران مغناطیسی به فاصله هوایی می شود.                                                     
- سیم پیچ تحریک: یا سیم پیچ قطب اصلی که دور هسته قطب پیچیده می شود، برای جریانهای کم باید تعداد دور سیم پیچ تحریک زیاد باشد و سطح مقطع آن کم و برا ی

جریانهای زیاد تعداد دور کم برای سیم پیچ لازم است و با سطح مقطع زیاد
- قطبهای کمکی: قطبهای کمکی در ماشینهای جریان مستقیم از هسته و سیم پیچ تشکیل می شوند، هسته قطبهای کمکی را معمولاٌ از فولاد یکپارچه می سازند.

سیم پیچی قطبهای کمکی نیز با تعداد دور کم و سطح مقطع زیاد پیچیده می شوند.                                           
- بدنه: قطبهای اصلی، کمکی، جاروبک نگهدارها روی بدنه ماشین محکم می شوند و بوسیله ماشین روی پایه اش نصب می گردد. قسمتی از بدنه را هسته آهنی تشکیل

می دهد که برای هدایت فوران مغناطیسی قطبهای اصلی و کمکی بکار می رود این قسمت طوق بکار می رود. شکلهای زیر قطب اصلی و کمکی ماشین جریان مستقیم را نشان میدهد.                       

 
2- قسمت گردان یا آرمیچر: در ماشینهای جریان مستقیم قسمت گردنده را القاء شوند یا آرمیچر می نامند که از اجزاء زیر تشکیل شده است:                           
الف- هسته آرمیچر                                    
ب- سیم پیچی آرمیچر                               
ج- کلکتور یا یکسوکننده مکانیکی                            
د- محور                                         
ﻫ- پروانه خنک کننده                                                
- سیم پیچی آرمیچر: از کلافهای مشابهی تشکیل می شود که با الگوی مناسب تهیه و در شیارها قرار می گیرد سیم پیچی آرمیچر مبتنی بر اصول فنی بوده و

از طراحی ماشینهای جریان مستقیم تبعیت می کند.                     
- کلکتور: از تیغه های مسی سخت که توسط میکا نسبت به یکدیگر و محور ماشین عایق شده اند تشکیل می شود.                           
- محور: محور آرمیچر ماشینهای جریان مستقیم باید از فولادی تهیه گردد که خاصیت مغناطیسی آن کم اما استحکام مکانیکی کافی در مقابل تنشهای برشی، کششی، و پیچشی را

دارا باشد انتخاب کردن محور ضعیف خطر آفرین بوده و ممکن بوده در مواقع بروز خطا سبب انهدام کلی ماشین گردد.          
- پروانه خنک کننده: پروانه خنک کننده سبب تهویه و ازدیاد عمر مفید ماشین میشود شکل زیر آرمیچر ماشین DC با پروانه خنک کننده را نشان میدهد.

3- جاروبک و جاروبک نگهدارها: وظیفه جاروبک نگهدار قرار دادن صحیح جاروبک روی تیغه های کلکتور است جاروبکها قطعاتی از جنس زغال یا گرافیت می باشند که برای گرفتن جریان

از کلکتور یا دادن جریان به آن استفاده می شود.  
سیم پیچی آرمیچر ماشینهای جریان مستقیم                               
همانطور که قبلا اشاره شد سیم پیچی آرمیچر مبتنی بر اصول فنی خاص می باشد که در طراحی آن به نکات مهمی از قبیل استحکام مکانیکی، الکتریکی و حرارتی با عمر مفید و عادی

حدود 20 سال حداکثر گشتاور و جریان و ولتاژ با حداقل نوسانة جرقه کم بین زغال و کلکتور و صرفه جویی در مواد اولیه باید توجه کرد.
بسته به نیاز کلافها می توانند بطور سری یا موازی یا ترکیبی از این دو به همدیگر وصل می شوند.                                       
در صورتیکه کلافها با هم سری شوند نیرومحرکه کلافها با هم جمع می شوند و ولتاژ دهی آرمیچر افزایش می یابد. (سیم پیچی موجی)        
در صورتیکه کلافها موازی شوند تعداد مسیرهای جریان موجود در آرمیچر افزایش یافته و قابلیت ولتاژ دهی آرمیچر افزایش می یابد. (سیم پیچی حلقوی)    

الف- سیم پیچی حلقوب شامل حلقوی ساده و حلقوی مرکب                          
ب- سیم پیچی موجی شامل موجی ساده و موجی مرکب                            
ج- سیم پیچی پای قورباغه ای                              
لازم است در اینجا تعداد مسیرهای جریان که در هر نوع ایجاد می شود نیز معرفی شود. تعداد مسیرهای جریان را با 2a نشان میدهند که بشرح زیر است:
 حلقوی ساده                                                          2a = 2P          
 حلقوی مرکب                                                       2a = 2P.m          موجی  ساده                                                                 2a = 2           
   موجی مرکب                                                                  2a = 2m              2P : تعداد قطبهای آرمیچر ، m : درجه مرکب بودن آرمیچر                     
عکس العمل مغناطیسی آرمیچر:                          
چنانچه ماشینهای جریان مستقیم زیر بار قرار گیرند یعنی از سیم پیچی آرمیچر جریان عبور کند یک میدان عکس العمل (عرضی) توسط آرمیچر ایجاد می گردد. این میدان باعث می شود

منطقه خنثی در مولدها در جهت چرخش و در موتورها در خلاف جهت چرخش تغییر مکان دهد. عکس العمل آرمیچر علاوه بر انحراف محور خنثی سبب تضعیف میدان مغناطیسی اصلی

می شود در نتیجه نیرو محرکه القاء شده در سیم پیچ کم شده، تلفات انرژی در ماشین و جرقه در زیر جاروبکها بوجود می آید برای از بین بردن و یا کم کردن اثر عکس العمل در ماشینهای

جریان مستقیم می توان از قطبهای کمکی و یا در ماشینهای بزرگتر از سیم پیچی جبرانگر هم استفاده کرد.                                      

پدیده کموتاسیون:                                          
تغییر تماس جاروبک از یک تیغه کموتاتور به تیغه دیگر کموتاسیون نام دارد  در این جابجایی کلافی که تحت کموتاسیون قرار می گیرد چون توسط جاروبک اتصال شده  باید در صفحه خنثی

قرار گیرددر عین حال چون جریان در این کلاف در زمان کموتاسیون تغییر مقدار و جهت میدهد سبب بوجود آمدن ولتاژ خود القایی در این کلاف شده و از آنجا که این کلاف توسط جاربک و

تیغه های کموتاتور اتصال کوتاه شده است جرقه نسبتاٌ شدید بین زغالها و کموتاتور بوجود می آید. قطبهای کمکی برای رفع این عیب موثر خواهد بود. اما در ماشینهای که قطب کمکی ندارند

بهبود عمل کموتاسیون با تغییر محل جاروبکها (در جهت گردش در مولدها و در خلاف جهت گردش در موتورها) انجام گیرد. این جابجایی درست کاملا امکان پذیر و قابل مشاهده می باشد.                                 
رابطه نیرومحرکه القای در ماشینهای DC واقعی                               
ولتاژ القاء شده در هر ماشین به سه عامل بستگی دارد:                     
1- فوران مغناطیسی (Ф)                        
2- سرعت زاویه ای رتور ماشین (ω)                             
3- ضریب ثابت که به ساختمان ماشین بستگی دارد (K)                  
این ولتاژ از رابطه رو به رو بدست می آید.                                             
مقدار K و ω را میتوان از رابطه های زیر بدست آورد                     
P : تعداد جفت قطبهای ماشین                                   
a : تعداد جفت مسیرهای جریان                                                                    z : تعداد هادی های آرمیچر                                   
n : سرعت آرمیچر برحسب دور بر دقیقه                                  

رابطه گشتاور تولید شده در آرمیچر ماشینهای جریان مستقیم واقعی
گشتاور تولید شده در ماشینهای جریان مستقیم نیز به سه عامل بستگی دارد
1- فوران مغناطیسی (Ф)                               
2- جریان آرمیچر (IA)                                  
3- یک ضریب ثابت (K)                                  
این گشتاور از رابطه رو به رو بدست می آید.                    
توان و راندمان در ماشینهای                                                 Dc
در صورتیکه توان ورودی یک ماشین P1 و توان خروجی آن را P2 بنامیم تفاوت این دو تلفات ماشین نام دارد.                              
ضریب بهره (راندمان): نسبت توان خروجی به توان ورودی ماشین را ضریب بهره میگویند.                                                                               
 تلفات در ماشینهای DC: تلفات در ماشینهای جریان مستقیم بصورت زیر تقسیم بندی می شوند .                    />1- تلفات مکانیکی یا اصطکاکی (Pmec).                                                                        
2- تلفات آهنی یا تلفات هسته (PFe)   .                                                                                   
3- تلفات مسی (Pcu) .                

                                  
- تلفات مکانیکی بعلت اصطکاک محور ماشین در یاتاقانها و اصطکاک جاروبکها با کلکتور و مقاومت هوا بوجود می آید.                                                                      
- تلفات هسته از تلفات هیسترزیس و تلفات ناشی از جریانهای گردابی در هسته آرمیچر تشکیل می شود.                                                     
- تلفات مسی یا ژولی در اثر عبور جریان از سیم پیچ های تحریک و آرمیچر بوجود می آید

موتورهای جريان متناوبAC سنكرون                                           

موتورهای جريان متناوبAC :                                  
1- موتورهای سنكرون                                               
2- موتورهای آسنكرون                                                   

موتورهای آسنكرون به علت نداشتن كلكتور و سادگی ساختمان آن بيشتر از موتور سنكرون متداول است.                                  

مزايای موتور سنكرون  :                                                                      
1- اين موتور دارای ضريب قدرت مناسب و قابل تنظيم است.                            
2- بازده عالی دارد.                                                         
3- در مقابل نوسان ولتاژ حساسيت ندارد.                                             
4- امكان بكار بردن آن به طور مستقيم با ولتاژ زياد وجود دارد.                           
5- با تحريك مناسب هيچگونه قدرت راكتيو مصرف نمیكند و فقط قدرت اكتيو مناسب می گيرد.                                       
6- از اين موتور ميتوان به عنوان مولد قدرت راكتيو برای بالا بردن ضريب قدرت خط استفاده كرد.                                      

معايب موتور سنكرون:                                    
1- يك وسيله راه اندازی اوليه كه موتور كمكی و غيره می باشد احتياج دارد.
2- علاوه بر جريان متناوب برای سيم پيچ استاتور ، جريان دائم برای قطبهای آن هم مورد احتياج است در نتيجه قيمت ماشين را نسبت به مشابه خود بالا ميبرد.
3- سرعت آن ثابت است در نتيجه قابل تنظيم است.                               
4- نداشتن تحمل اضافه بار ( در صورتيكه خيلی زيادتر از حد مجاز به آن بار دهند ميايستد و دوباره بايستی آنرا راه اندازی كرد ).                                                         

كاربرد موتور سنكرون:                           
به خاطر راه اندازی مشكل موتور سنكرون ، مورد استفاده آن محدود است.
به خاطر سرعت ثابت آن، در موارديكه دور ثابت نياز باشد، استفاده می شود. در وسايل دقيق مانند ساعتهای الكتريكی و گرام و                    ....
كاربرد مهم موتور سنكرون ، برای اصلاح Cosφ است. بار روی آن قرار نداده يعنی موتور بدون بار كار ميكند در اين حالت موتور سنكرون را خازن سنكرون گويند

معرفی چند دستگاه برای كنترل سرعت موتورهای               : AC


اين دستگاهها برای كنترل سرعت موتورهای AC آسنكرون قفس سنجابی و یا سیم پیچی شده ساخته شده اند.                              
این دستگاهها قابل كنترل از راه دور بوده و می توانند به كامپیوتر یا PLC متصل شوند. همچنین با اتصال چندین دستگاه به هم امكان ایجاد شبكه بر اساس پروتكل RS485 وجود دارد.

این دستگاهها می توانند بصورت مستقل و یا در سیستمهای كنترل و اتوماسیون صنعتی مورد استفاده قرار گیرند. سیستم كنترل این دستگاهها میكروپروسسوری بوده و تنظیم

تمامی پارامترهای سیستمی دستگاه، بصورت نرم افزاری و از طریق پانل كنترل روی دستگاه انجام می گیرد.


مشخصات فنی و معرفی قابلیتهای دستگاههای                 PSMC-RM

این دستگاهها در توانهای مختلف از 2.2 تا 11 كیلو وات موجود می باشند. دستگاههای2.2 ،3 و 4 كیلووات فاقد فن خنك كننده و دستگاههای 5.5 ، 7.5 و 11 كیلووات دارای فن خنك كننده می باشند          .

درایوها چه کاری انجام میدهند؟                           

درایو یا کنورتور فرکانس و یا کنترل کننده دور موتور برای تنظیم دور الکتروموتورهای AC)موتورهای سه فاز ) استفاده میگردد. درایوها قادرند دور موتور

را از صفر تا چندین برابر دور نامی موتور و بطور پیوسته تغییر دهند                        .

تنظیم دور در الکتروموتورها علاوه بر منعطف نمودن پروسه های صنعتی ، در کاربردهای زیادی منجر به صرفه جوئی انرژی هم میگردد. علاوه بر آن درایوها جریان راه اندازی کشیده شده

از شبکه را به میزان زیادی کاهش میدهند. بطوریکه این جریان خیلی کمتر از جریان اسمی موتور است                           .

درایوها میتوانند موتور را بطور نرم و کاملا کنترل شده استارت و استپ نمایند. زمان استارت و استپ را میتوان بدقت تنظیم نمود. این زمانها میتوانند کسری از ثانیه و یا صدها دقیقه باشد.

توانائی درایو در استارت و استپ نرم موجب کاهش قابل ملاحظه تنشهای مکانیکی در کوپلینگها و سایر ادوات دوار میگردد.


کنترل کننده های دور موتور                                :

كنترل كننده هاي دور موتورهاي الكتريكي هر چند كه ادوات پيچيده اي هستند ولي چون در ساختمان آنها از مدارات الكترونيك قدرت استاتيك استفاده مي شود و فاقد قطعات

متحرك مي باشند، از عمر مفيد بالائي برخوردار هستند . مزيت ديگر كنترل كننده هاي دور موتور توانائي آنها در عودت دادن انرژي مصرفي در ترمزهاي مكانيكي و يا مقاومت هاي

الكتريكي به شبكه مي باشد . در چنين شرائطي با استفاده از كنترل كننده هاي دور مدرن مي توان از اتلاف اين نوع انرژي جلوگيري نمود . بطوريكه در برخي كاربردها قيمت انرژي

بازيافت شده از اين طريق ، در كمتر از يكسال معادل هزينه سرمايه گذاري سيستم بازيافت انرژي مي شود .

کنترل کننده های دور موتور انواع مختلفی دارند. آنها قادرند انواع موتورهای AC و DC را کنترل کنند. قیمت کنترلرها وابسته به نوع تکنولوژی بکار رفته در ساختمان آنها میباشد                                     .

-1 روش تثبیت نسبت ولتاژ به فرکانس(یا کنترل V/ F ثابت) : ساده ترین روش کنترل موتورهای AC روش تثبیت نسبت ولتاژ به فرکانس میباشد. اینک این روش، بطور گسترده

در کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع کنترلرها از نوع اسکالر بوده و بصورت حلقه باز با پایداری خوب عمل میکنند. مزیت این روش سادگی سیستمهای کنترلی

آن است. در مقابل این نوع کنترلرها برای کاربردهای با پاسخ سریع مناسب نمی باشند                &am