مدار سیستم اعلام حریق

 امروزه از سیستم ها ی اعلام حریق به طور گسترده در ساختمان ها و اماکن مسکونی و صنعتی استفاده می شود تا خسارتهای ناشی از

حریق را به حداقل برسانند و همچنین برای اطلاع دادن به ساکنین ساختمان در مواقع بروز حریق از این سیستم ها استفاده می شود تا حدالامکان

از تلفات جانی جلوگیری شود. برای تشخیص حریق از اثرات سه گانه آن یعنی دود و حرارت و شعله استفاده می شود. به طور کلی سیستم های

اعلام حریق در دو نوع عادی و هوشمند ساخته شده اند. درسیستمهاي عادی مکانی را که از نظر حریق  می خواهیم حفاظت کنیم به مناطق

مشخص تقسیم میکنیم تا در صورت بروزحریق بتوان محل حریق را سریعترو راحت تر تشخیص داد . به هر کدام از این مناطق یک زون( Zone ) گفته

می شود . این عمل در سیستم ها ی هوشمند نیز انجام می پذیرد ولی مزیتی که این سیستم ها نسبت به سیستم ها ی عادی دارند این است

که این سیستم ها دارای اجزای قابل آدرس دهی هستند و علاوه براینکه می توان زونی را که در آن حریق اتفاق افتاده است تشخیص داد بلکه

می توان دقیقا عنصری را که حریق را تشخیص داده معین کرد و محل دقیق حریق را مشخص نمود و خبردهنده ها یی را که مربوط به آن محل

می باشد فعال نمود . اجزای سیستم اعلام حریق به سه قسمت اصلي تقسیم می شوند :

·  تجهیزات تشخیص حریق ( دتکتورها ) 

·  تجهیزات اعلام حریق ( فلاشرها ، آژیرها و ... )

·   مرکز کنترل یا پانل مرکزی که وظیفه ارتباط بین دتکتورها و وسایل اعلام حریق را به عهده دارد.

تجهیزات جانبی دیگری نیز برای تکمیل و قدرتمند نمودن سیستم اعلام حریق به کار می روند.

تجهیزات تشخیص حریق ( دتکتورها )

دتکتورها وسایل الکترونیکی هستند که در شکل ها و طرح ها ی مختلف و معمولا به رنگ سفید توسط کارخانه های سازنده ارائه می شوند و

در محلهای مناسب ساختمان مانند آشپزخانه – موتورخانه – اتاق بایگانی – راهروها – اتاق ها منزل – اتاق ها ی کنفرانس به صورت سقفی یا

دیواری روی پایه های مخصوص نصب می شوند و وظیفه آنها تشخیص حریق و اعلام آن به مرکز کنترل میباشد. تغذیه دتکتورها معمولا با ولتاژ

24 ولت DC صورت می گیرد ولی دتکتورها یی وجود دارند که از ولتاژ های 12 و 48 ولت DC و یا AC 220 ولت تغذیه می شوند. جریان عبوری از

آن ها در حالت عادی چند ده میلی آمپر است و در مواقع بروز حریق افزایش می یابد. بسته به اینکه دتکتورها از کدام اثر آتش برای تشخیص

استفاده می کند در انواع گوناگونی به صورت زیر ساخته می شوند :

1-    دتکتور دودی :

  وسیله ای است که در برابر دود بسیار حساس بوده و عکس العمل نشان می دهد و در دو نوع یو نیزاسیون و نوری موجود است. 

در مورد محل نصب دتکتور دودی بايد موارد زير را در نظر گرفت:

در مسیر جریان هوا نباشد، بایستی توجه کرد که گرد و غبار، بخارو آلودگی در دتکتور تاثیر می گذارد و باعث اعلام آژیر غیر صحیح یا مزاحم

می شود و دتکتور نیاز مکرر به تمیز کردن پیدا می کند اگر این عوامل زیاد باشد باید از دتکتور حرارتی استفاده کرد.
دتکتور دودی یونیزاسیون :
دتکتور دودی یونیزاسیون دارای یک محفظه می‌باشد که با هوای بیرون در ارتباط است. فضای داخلی محفظه به وسیله یک منبع رادیواکتیو یونیزه

می‌شود (یونیزاسیون مرحله‌ای است که مولکولهای هوا به یونهای مثبت و الکترونهای منفی تبدیل می‌شوند.) حال چنانچه یک ولتاژ بین این

محفظه برقرار شود، یونها به طرف صفحه با قطب مخالف حرکت می‌کنند. یونهای مثبت به طرف الکترود منفی و الکترونها به سمت الکترود مثبت

حرکت می‌کنند. حرکت این الکترونها و یونها یک جریان الکتریکی را بوجود می‌آورد.
مقدار جریان الکتریسیته بستگی به شکل محفظه ، منبع رادیواکتیو ، ولتاژ تغذیه ، درجه حرارت و رطوبت هوا دارد. در اثر ورود هوا به این محفظه

جریان الکتریسیته کاهش می‌یابد (وجود ذرات دود باعث کاهش میزان جریان الکتریسیته می‌شود.) و باعث عملکرد دتکتور شده و دتکتور فعال می‌شود.
دتکتور دودی نوری :
دتکتور دودی نوری شامل یک منبع نوری و یک عنصر حساس در مقابل نور (فتوسل) می‌باشد. هرگونه دود در فضا موجب کاهش انحراف انرژی

نوری بر روی فتوسل شده و دتکتور عمل می‌نماید.

2- دتکتور حرارتی   :

 این دتکتور نسبت به افزایش درجه حرارت حساس می‌باشد. هنگامی که بر اثر آتش سوزی ، درجه حرارت محیط تغییرات غیر عادی داشته باشد،

این دتکتور فعال می‌شود. دتکتور حرارتی دارای یک محفظه می‌باشد. در داخل محفظه یک بی متال وجود دارد. هوای گرم روی بی متال اثر گذاشته

و گرما باعث بسته شدن کنتاکتهای آن شده و دتکتور عمل می‌کند. این دتکتور برای مکانهایی مانند آشپزخانه‌ها ، موتورخانه‌ها و ... مناسب است.

دتکتور های حرارتی دو نوع هستند1- با درجه حرارت ثابت  2- با افزایش درجه حرارت.

موارد کاربرد دتکتور با درجه حرارت ثابت و دتکتور با درجه حرارت افزایشی :

دتکتور حرارتی ثابت در مکانهایی به کار می رود که تغییرات ناگهانی درجه حرارت وجود دارد و باعث آلارم می شود مانند آشپزخانه ها. دتکتور با

درجه حرارت افزایشی نسبت به دتکتور با درجه حرارت ثابت عکس العمل سریع تری دارد و در همه ی مکانهای دیگر قابل استفاده است.

- دتکتور شعله ای   :

این دتکتور امواج نوری غیر قابل رویت را که به وسیله ی شعله ی آتش منتشر می شود، تشخیص می دهد و باعث فعال شدن دتکتور و ارسال

سیگنال به مرکز کنترل می شود.مهم ترین مسئله در نصب دتکتور شعله ای اين است که هر دتکتور شعله ای دارای زاویه ی دید مشخصی

می باشد که در هنگام نصب باید به آن توجه کرد.

مشخصات ارتفاع ،فاصله ی مجاز و حداکثر مساحت حفاظتی دتکتورها

 نوع کاشف، مشخصات نصب    حرارتی در اماکن بسته یا مسقف     دودی
1    حداکثر مساحت حفاظتی هر کاشف (متر مربع)     37 __ 50
2    فاصله ی مجاز از یکدیگر(متر)     9 __ 10
3    فاصله مجاز از دیوارها (متر)     4.5 __ 5
4    ارتفاع مجاز (متر)    8.5-5.5 __ 7.5
 
اگر مواد موجود در یک محل سریع شعله ور شوند ،دود حاصل از این حریق کم باشد و حرارت ناشی از آن زیاد است بنابر این در این محل

استفاده از دتکتور های دودی نا بجا و در عوض دتکتورهای حرارتی سرعت اعلام بالایی دارند .

تجهیزات اعلام كننده حریق

برای آگاه کردن ساکنین ساختمان از بروز حریق از وسایل سمعی و بصری خاص سیستم های اعلام حریق استفاده می شوند

که به سه گروه تقسیم می گردند:

1- آژیر ( Sounder ) یا زنگ ( Bell )

2- چراغ ها ی نشانگر ( (Flasher

3- شستی ها ی اعلام حریق ( Manual Call Point ) ( MCP )

شستی ها به دو صورت موجودند یا به صورت شستی معمولی که با فشار به آن کنتاکت ها باز یا بسته می شوند یا به صورت

شستی های شیشه دار که شامل یک جعبه ی کوچک قرمز رنگ که درون آن یک میکرو سوئیچ و جلوی آن درب شیشه ای است.

با وارد شدن یک ضربه ی کوچک به شیشه، شیشه شکسته و اهرم میکرو سوئیچ آزاد و کنتاکت عمل می کند. و پیام به مرکز کنترل ارسال می‌شود.

مراکز کنترل
در این مراکز که امروزه به صورت الکترونیکی وجود دارند، تمام وظایف توسط میکروپروسسورها انجام می‌شود و سیم کشی کلیه دتکتورها ،

شستی‌ها ، لامپهای اعلام خبر ، وسایل صوتی خبر دهنده ، منابع تغذیه و غیره به مرکز کنترل وصل می‌شود. مراکز کنترل دارای مدارهای

عیب یاب بوده و هنگام ایجاد عیوبی ناشی از قطع مدارها ، قطع برق شهر ، ضعیف بودن باتریها ، سوختگی فیوزها ، خرابی دتکتورها عمل

نموده و سیگنال به مراکز کنترل ارسال شده و منطقه آتش گرفته ، شناسایی می‌شود.

در بعضی از مراکز کنترل به نام مراکز کنترل آدرس پذیر شماره دتیکوری که فعال شده است، توسط صفحه دیجیتالی نمایش دهنده ، نشان داه

می‌شود و بدین ترتیب می‌توان سریعا محل وقوع حریق را شناسایی و اقدامات لازم را برای پیشگیری از توسعه حریق به عمل آورد. بعضی از

مراکز کنترل اعلام حریق دارای یک ترمینال تلفن هستند که از طریق کابل کشی به مرکز آتش نشانی ارتباط پیدا می‌کنند و در صورت لزوم وقوع

حریق بطور اتوماتیک به مرکز آتش نشانی اطلاع داده می‌شود.

کابل کشی سیستم اعلام حريق

نصب و استقرار تجهیزات سیستم اعلام حریق طبق استاندارد BS 5839 و کابل کشی طبق استاندارد BS 6207 انجام می گیرد . به طور کلی

می توان سیم ها ی مدار اعلام حریق را به دو گروه تقسیم کرد و با توجه به خصوصیات هر گروه کابل مناسب باآن را به کار برد :

گروه1 :کابلهایی که بعد ازآشکارشدن حریق استفاده نمی شود مانندکابل ها ی دتکتورها وشستی ها

گروه 2 : کابلهایی که بعد ازکشف حریق استفاده میشوند مانندکابلهاي منبع تغذیه وآژیرها و چراغها

 در حالت كلي می توان برای هر دو گروه کابل 5/1 میلی متر مربع با روپوش و عایق پروتودور به کار برد ولی در مکان ها ییکه امکان ضربه یا

ساییدگی و جویده شدن توسط حیوانات وجود دارد باید کابل ها را حفاظت مکانیکی کرد. می توان در مورد سیم ها ی آژیرها و چراغ ها برای

حفاظت آنها را داخل دیوار زیر حداقل 12 میلی متر گچ به صورت توکار گذاشت . کابلها ي سیستم اعلام حریق باید جدا از سایر کابل ها سیم

کشی شوند . تست کابل ها توسط اهم متر انجام می شود و در صورت استفاده از مگا اهم سنج باید تمام تجهیزات اعم از دتکتور – آژیر – پانل

کنترل و ... را از مدار باز کرد تا ولتاژ تست بالابه آنها آسیب  نرساند . هنگام کابل کشی نباید از مسیر زون ها انشعاب گرفت . همچنین نباید از

آژیر ها هم انشعاب گرفت . کابل کشی سیستم ها ی عادی به صورت رادیال یا خطی و کابل کشی سیستم ها ی هوشمند به صورت حلقوی

انجام می گیرد . در انتهای مسیر زون ها همیشه یک مقاومت موازی با خط که مقدارآن معمولا 7/4 یا 8/6 کیلو اهم است متصل می کنند یا از

واحد انتهای خط AEOL استفاده می نمایند.

سیستم اعلام حریق چگونه کار می کند؟

این سیستم در همان لحظات اولیه حریق باید محل آن را شناسایی و مراتب را به یک مرکز کنترل ارسال نموده و نیز توسط آژیر اعلام حریق را به

ساکنین اعلام نماید و نیز به وسیله ی تلفن به مرکز آتش نشانی خبر دهد.

منظور از مرکز کنترل در سیستم اعلام حریق اين است که سیم کشی کلیه ی دتکتور ها، شستی ها، لامپ های اعلام خبر، وسایل صوتی

خبر دهنده، منابع تغذیه و غیره... به مرکز کنترل نصب می شود.

در این نوع از سیستم اعلام حریق، قسمتهایی از ساختمان جهت نصب دتکتور ها و شستی ها در نظر گرفته می شود و سیستم اصلی در یک

محل مشخص و کاملا در دسترس نصب می شود به طوری که در صورت وقوع آتش سوزی در محل یکی از دتکتورها سیستم اعلام حریق به صدا

در آمده و محل آن را با استفاده با یک لامپ روشن بر روی دستگاه مرکزی اعلام می کند و همچنین یک چراغ چشمک زن بر روی سر درب محل

وقوع آتش افراد را از محل آتش مطلع می سازد.

منظور از سیستم اعلام حریق انفرادی سيستمي است که اعلام حریق انفرادی وقوع آتش را در محل آن حس کرده و در همان محل با

لامپ چشمک زن و صدای آژیر اعلام می کند.

در سیستم اعلام حریق از باتری استفاده می کنیم

تا در هنگام قطع برق و نیز چون در هنگام آتش سوزی به دلیل ایمنی جریان برق را قطع می کنند امکان راه اندازی مدار اعلام حریق وجود داشته باشد.

مشخصات باتری های اعلام حریق:

معمولا دو عدد باتری 12 ولت مستقیم، 6/2 آمپر ساعت، به صورت سری متصل می شوند و از جنس باتری خشک می باشد. برای

بیشتر از دو زون باید از باتری 7 آمپر ساعت استفاده کرد.

در صورت خرابی باتری ها یا نیاز آنها به شارژ، نشانگر مربوط به فالت تغذیه بر روی پانل مرکزی روشن می شود.

محل نصب شاسی های اعلام حریق

در راه خروجی ساختمان بخصوص در راه پله ها، پا گرد ها درب خروجی با حداکثر فاصله ی سی متر از هر نقطه، در ساختمان و

در محل های پر خطر کمتر از سی متر نصب می شود به طور طبیعی بایستی 4/1 بالاتر از سطح زمین و در معرض دید و در دسترس نصب شود.

نقشه مدار دستگاه اعلام حریق

مدار دستگاه های اعلام حریق به دو صورت خطی و حلقه ای ساخته می شود.در حالت خطی هر شستی و کنتاکت عمل کننده با دو رشته

سیم با مرکز کنترل در تماس است.هر یک از سیم ها به وسیله دستگاه کنترل می شوند. در شکل زیر نمونه ای از این نوع

دستگاه اعلام حریق دیده می شود.

در دستگاه اعلام حریق ، شستی ها و کنتاکت های عمل کننده پشت سر هم به هم وصل شده و به مرکز کنترل متصل می شوند.